ایران ( با نام رسمی جمهوری اسلامی ایران ) کشوری در جنوب غربی آسیا و در منطقهٔ خاورمیانه با ۱٬۶۴۸٬۱۹۵ کیلومتر مربّع وسعت و بر پایهٔ سرشماری سال ۱۳۹۰ حدود ۷۶،۰۹۱،۰۰۰  نفر جمعیت است . پایتخت ، بزرگ‌ترین شهر و مرکز سیاسی ایران ، تهران است . در طول تاریخ ایران یکی از رایج ترین نامهای ایران بوده است . ایران از شمال با جمهوری آذربایجان ، ارمنستان و ترکمنستان ، از شرق با افغانستان و پاکستان و از غرب با ترکیه و عراق همسایه ‌است و همچنین از شمال به دریای خزر و از جنوب به خلیج فارس و دریای عمان محدود می‌شود ، که دو منطقهٔ نخست از مناطق مهم استخراج نفت و گاز در جهان هستند .
نظام سیاسی ایران بر پایهٔ قانون اساسی مصوّب ۱۳۵۸ (و بازنگری ۱۳۶۸) پایه‌ریزی شده ‌است . بالاترین جایگاه رسمی ایران پس از انقلاب ، ولایت فقیه است که اکنون در اختیار سیّد علی خامنه‌ای است . اسلام دین رسمی ، تشیّع مذهب رسمی و فارسی ، زبان رسمی این کشور است . ایران به عنوان یک سرزمین و یک ملت ، پیشینه‌ای کهن دارد و یکی از تاریخی‌ترین کشورهای جهان به ‌شمار می‌رود .
ایران به واسطهٔ قرار گرفتن در منطقهٔ میانی اوراسیا موقعیتی راهبردی دارد . و از اعضای سازمان ملل متحد ، جنبش عدم تعهّد ، سازمان کنفرانس اسلامی ، اوپک ، سازمان اکو و چندین سازمان بین‌المللی دیگر است . ایران یک قدرت منطقه‌ای در جنوب غربی آسیا است و جایگاهٔ مهمی را در اقتصاد جهانی به دلیل در اختیار داشتن صنعت نفت ، صنعت پتروشیمی ، گاز طبیعی و خودروسازی برای خود بدست آورده‌ است .
جغرافیا
ایران در شرق با افغانستان و پاکستان ؛ در شمال شرقی با ترکمنستان ، در بخش میانی شمال با دریای خزر ، در شمال غربی با جمهوری آذربایجان و ارمنستان ؛ در غرب با ترکیه و عراق ؛ و سرانجام در جنوب با آب‌های خلیج فارس و دریای عمان همسایه ‌است .
از دید طبیعی ایران از شمال به رود اترک ، دریای خزر و رود ارس ، از خاور به کوه‌های هندوکش و کوه‌های باختری دره سند ، از باختر به دامنه‌های باختری کوه‌های زاگرس و حوضه آبریز اروندرود و از جنوب به خلیج فارس و دریای عمان محدود است . بیش از نیمی از ایران کویری و نیمه کویری است . حدود یک سوم ایران نیز کوهستانی است و بخش کوچکی از ایران (شامل جلگهٔ جنوب دریای خزر و جلگهٔ خوزستان) نیز از جلگه‌های حاصلخیز تشکیل شده ‌است . بلندترین کوه ایران نیز دماوند (۵۶۷۱ متر) می‌باشد . از دید جغرافیایی ، غربی‌ترین شهر ایران کلیساکندی ؛ شرقی‌ترین شهر جالق ؛ شمالی‌ترین شهر پارس آباد ؛ و جنوبی‌ترین شهر چابهار است .
استان‌ها
بر اساس قانون بخش‌بندی کشوری (مصوب ۱۲۸۶ شمسی) ایران به ۴ ایالت «آذربایجان» ، «خراسان» ، «فارس» ، و «کرمان و بلوچستان» و ۱۰ ولایت (جدا از ایالات) تقسیم شد . این تقسیمات تا سال ۱۳۱۶ با دگرگونی‌های کوچکی به همین گونه ماند .
در سال ۱۳۱۶ خورشیدی با تصویب قانون جدید تقسیمات کشوری ، ایران به ۱۰ استان و ۴۹ شهرستان تقسیم شد . به مرور زمان با ایجاد استان‌های جدید ، تعداد استان‌های ایران افزایش یافت . برای مدت‌های مدیدی پس از پیروزی انقلاب اسلامی ، ایران همچنان دارای ۲۴ استان بود . در سال ۱۳۷۲ استان اردبیل از استان آذربایجان شرقی جدا شد . همچنین استان قم در سال ۱۳۷۴ از استان تهران جدا شد و قزوین در سال ۱۳۷۳ از استان زنجان جدا و به استان تهران پیوست و در سال ۱۳۷۶ به استان قزوین مبدل شد . پس از آن گلستان از مازندران جدا شدند و در سال ۱۳۸۳، استان خراسان به سه استان : خراسان جنوبی ، خراسان شمالی و خراسان رضوی تقسیم شد و در ۱۳۸۹/۴/۲، استان تهران به دو استان تهران و البرز تقسیم شد . به این ترتیب اکنون ایران از ۳۱ استان تشکیل شده ‌است .
پایتخت کنونی ایران تهران می‌باشد که بر اساس طرح آمایش سرزمین که در سال ۱۳۸۸ توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام تصویب شد ، پایتخت ایران باید تا سال ۱۴۰۴ هجری شمسی از تهران به مکانی دیگر انتقال یابد .
آب و هوا
ایران از لحاظ آب و هوایی یکی از منحصر به فردترین کشورهاست . اختلاف دمای هوا در زمستان میان گرمترین و سردترین نقطه گاهی به بیش از ۵۰ درجهٔ سانتی گراد می‌رسد .
داغ‌ترین نقطه زمین در سال ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵ میلادی ، در نقطه‌ای در کویر لوت ایران بوده ‌است .
ایران از لحاظ بارندگی در سطح نیمه‌خشک و خشک است .
آب و هوای ایران متأثر از چندین سامانه ‌است :
سامانه پرفشار سیبریایی که با ریزش به عرض‌های جنوبی در نوار شمالی بارش باران و برف و کاهش دما و در سایر نقاط فقط کاهش دما را به همراه دارد .
سامانه باران‌زای مدیترانه‌ای که از سمت غرب وارد ایران می‌شود و موجب ریزش باران یا برف در بسیاری از نقاط غربی و میانی و شرق ایران می‌شود .
سیستم کم فشار جنوبی که در نوار جنوب و جنوب غرب موجب رگبار باران می‌شود .
میزان بارندگی در ایران بسیار متغیر است . در شمال به بیش از ۲۱۱۳ میلیمتر (رشت، ۱۳۸۳) نیز می‌رسد . در نواحی کویری بارش عمدتاً بسیار کم و در حدود ۱۵ میلیمتر است . بارش نواحی شمال غرب و غرب ، دامنه‌های جنوبی البرز و شمال شرق تا حدودی قابل توجه (حدود ۵۰۰ میلیمتر) می‌باشد . در سایر نقاط میزان بارش از ۲۰۰ میلیمتر بیشتر نمی‌شود . ایران با مشکلات کم آبی دست و پنجه نرم می‌کند . پیش‌بینی می‌شود ایران در سال ۲۰۲۵ در وضعیت تنش آبی قرار بگیرد .
اختلاف دمای هوا در ایران در نقاط مختلف زیاد است . در حالی که در فصل زمستان دمای شهرکرد در شب به ۳۰- درجه هم می‌رسد ، مردم اهواز هوای تابستانی (۵۰ درجه) را تجربه می‌کنند . هوای سواحل شمالی در تابستان گرم و مرطوب و در زمستان معتدل می‌باشد . نواحی شمال غرب و غرب تابستانهای معتدل و زمستان‌های سرد و نواحی جنوبی تابستان‌هایی به شدت گرم و زمستان‌هایی معتدل دارند .
مردم
پیشینهٔ تاریخی تمدن در ایران به تمدن‌هایی در عیلام ، شهر سوخته ، جیرفت و ... می‌رسد ، ولی شروع تاریخ سیاسی ایرانیان از آغاز حکومت پادشاهی ایران در زمان ماد است . شاهنشاهی ماد ، نخسین شاهنشاهی ایران بوده ‌است و لذا به عنوان شروع تاریخ شاهنشاهی ایران در نظر گرفته می‌شود ، ایران امروزه از اقوام زیادی از جمله : فارسی‌ زبانان ، آذری ، کرد ، لر ، بختیاری ، بلوچ ، مازندرانی ، گیلک ، قشقایی ، عرب ، لک ، تالشی ، ترکمن ، خلج ، آشوری ، کلدانی ، مندایی (صائبی) ، تات ، گرجی ، سیستانی ، ارمنی و یهودی تشکیل شده ‌است .
ترکیب قومیتی ایران بر اساس داده‌های «کتاب واقعیت‌های جهان سیا» ۶۱٪ پارسی ، ۱۶٪ آذری ، ۱۰٪ کرد ، ۶٪ لر ، ۲٪ بلوچ ، ۲٪ عرب ، ۲٪ ترکمن و ۱٪ از دیگر اقوام است .
بنابر گزارش سال ۲۰۰۸ دفتر کنترل مواد و جرایم سازمان ملل متحد ، نزدیک به سه درصد جمعیت ۱۵ تا ۶۴ سال ایران مواد مخدر مصرف می‌کنند که این بالاترین درصد مصرف مواد مخدر در جهان است .
ایران ۳۲٬۲۰۰٬۰۰۰ کاربر در اینترنت دارد .
زبان
در ایران در مجموع حدود ۷۵ زبان و گویش رواج دارد و بزرگ‌ترین گروه‌های زبانی ایران را فارسی ، ترکی آذربایجانی ، کردی ، ترکمنی ، گیلکی ، مازندرانی ، خلجی ، تالشی ، لری ، بختیاری ، عربی ، بلوچی ، لکی ، دیلمی ، تاتی ، ارمنی ، آشوری ، مندایی ، گرجی ، عبری ، کلدانی و ... تشکیل می‌دهند .
تاکنون در هیچیک از سرشماری‌های ایران پرسش‌های مربوط به وابستگی‌های قومی و زبانی مطرح نشده ‌است . البته این سؤال در پرسشنامه‌های سرشماری سال ۱۳۶۵ مطرح شده بود ولی به دلیل ملاحظات سیاسی از جمع‌آوری اطلاعات مربوط به آن خودداری شد . با این حال تحقیقات و برآوردهایی در مورد ترکیب قومی و زبانی کشور انجام شده ‌است . یکی از این تحقیقات به نمونه‌گیری سازمان ثبت احوال کشور در مرداد ۱۳۷۰ باز می‌گردد که زبان مادری زنانی را که برای دریافت شناسنامه فرزندان خود به دفاتر ثبت احوال مراجعه کرده بودند ، مورد پرسش قرار می‌داد .
در این نظرسنجی از مجموع ۴۹٬۵۵۸ مادر ، ۴۶٫۲٪ به فارسی ، ۲۰٫۶٪ به آذری ، ۱۰٪ به کردی ، ۸٫۹٪ به لری ، ۷٫۲٪ به شمالی ، ۳٫۵٪ به عربی ، ۲٫۷٪ به بلوچی ، ۰٫۶٪ به ترکمنی ، ۰٫۱٪ به ارمنی و ۰٫۲٪ به دیگر زبان‌ها تکلم می‌کردند . مشابه این نظرسنجی در سال ۱۳۷۳ هم انجام شد و به نتایج مشابهی رسید . در این نظرسنجی‌ها مشخص شد که سطح باروری و ویژگی‌های جمعیتی بر حسب جامعهٔ زبانی مادران بسیار متفاوت است و تعداد فرزندان زنده به دنیا آورده در گروه‌های مختلف زبانی بین ۲٫۹ تا ۵ قرار داشت اما مطالعه‌ای دیگر نشان داد که این اختلاف بیشتر از تفاوت‌های فرهنگی و اقتصادی این گروه‌ها ناشی می‌شود تا صرف تعلق قومی و زبانی آن‌ها .
زبان رسمی و اداری ایران فارسی است . فارسی یکی از زبان‌های شاخه هند و اروپایی است . براساس اصل پانزدهم قانون اساسی ایران کتابهای درسی باید با این زبان و خط باشد ، ولی استفاده از زبان‌های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‌های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس ، در کنار زبان فارسی آزاد است .
دین
در اصل ۱۲ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اسلام و مذهب جعفری دوازده امامی دین رسمی است و سایر مذاهب اسلامی که در قانون اساسی به آنها تصریح شده شامل مذاهب چهارگانه اهل سنت (حنفی ، شافعی ، حنبلی ، مالکی) و شیعیان زیدی (چهار امامی) نیز قانونی و دارای احترام کامل می‌باشند . هم چنین در اصل ۱۳ قانون اساسی ، ایرانیان مسیحی ، یهودی و زرتشتی به عنوان اقلیت دینی پذیرفته شده‌اند و می‌توانند در حدود قانون بر اساس کیش خود عمل نمایند .
روابط خارجی
ایران یکی از ۱۹۲ کشور عضو سازمان ملل متحد است . همچنین در سازمان کشورهای صادر کنندهٔ نفت (اوپک) ، سازمان کنفرانس اسلامی ، جنبش عدم تعهد ، سازمان اکو نیز عضویت دارد .
روابط خارجی ایران در دورهٔ جمهوری اسلامی با تنش‌های فراوانی روبرو بوده ‌است .
از جمله چالش‌های ایران پس از انقلاب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد : ماجرای یورش به سفارت آمریکا و به گروگان گرفتن دیپلمات‌های آمریکایی ، جنگ ۸ ساله با عراق که با یورش کشور عراق به وقوع پیوست (حدود ۵۰۰ هزار کشته ، یک میلیون زخمی و هزار میلیارد دلار خسارت برای ایران) ، تحریم‌های بلندمدت اقتصادی و فناورانه (تحریم‌های علیه ایران)
گردشگری
گردشگری در ایران به مجموعه امکانات گردشگری از جمله بناهای تاریخی ، مکان‌های تفریحی ، طبیعت ، حمل و نقل ، هتل‌داری و ... گفته می‌شود . گردشگری ایران به عنوان یک صنعت از ظرفیت‌های بسیار بالایی برای رشد و توسعه برخوردار است .
بر پایهٔ گزارش سازمان جهانی جهانگردی ، ایران رتبه دهم جاذبه‌های باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبه‌های طبیعی را در جهان دارا است ، ولی با این وجود تاکنون چندان در جذب گردشگران خارجی موفق نبوده ‌است .